Medicijnen tegen glaucoom: oogdruppels, pillen en bijwerkingen

Welke feiten moet ik weten over glaucoom?

Wat is de medische definitie van glaucoom?

Glaucoom is een oogziekte die, indien onbehandeld, de oogzenuw van het oog kan beschadigen en permanent visueel verlies tot gevolg kan hebben. Het wordt meestal geassocieerd met verhoogde druk in het oog (intraoculaire druk of IOP). Verhoogde intraoculaire druk is het gevolg van verhoogde productie of verminderde afvoer van waterig vocht, een heldere vloeistof in de voorkant van het oog.

Hoe lang duurt het om blind te worden van Glaucoom?

De resulterende toename van de druk in het oog kan uiteindelijk de oogzenuw beschadigen. Deze toename van de intraoculaire druk is veruit de meest voorkomende risicofactor voor gezichtsverlies door glaucoom.

Wat veroorzaakt glaucoom?

Veel factoren zijn geassocieerd met een verhoogd risico op het ontwikkelen van glaucoom; sommige daarvan zijn verhoogde intraoculaire druk (IOP), dikte van het hoornvlies, familiegeschiedenis, etnische achtergrond en toenemende leeftijd. Glaucoom treft meestal beide ogen.

Wat zijn de risico's van glaucoom?

Glaucoom beïnvloedt de oogzenuw en kan verlies van het gezichtsvermogen veroorzaken. De optische zenuwen van beide ogen verzenden elektrische signalen van het netvlies van de ogen naar de hersenen, waardoor een individu kan zien. Als de optische zenuw niet correct functioneert, kunnen deze elektrische signalen niet doorkomen, wat resulteert in verlies van het gezichtsvermogen, hoewel de rest van het oog normaal is. Als glaucoom niet wordt gediagnosticeerd of als glaucoom niet adequaat wordt behandeld, kan schade aan de oogzenuw ontstaan. Deze schade aan de oogzenuw zal zich aanvankelijk manifesteren door subtiel verlies van zijzicht en, als het glaucoom onbehandeld blijft, uiteindelijk verlies van centraal zicht en totale blindheid veroorzaken. Visieverlies door glaucoom is onomkeerbaar.

Wat is de medische behandeling voor glaucoom?

Verhoogde intraoculaire druk (IOP) is een van de belangrijkste risicofactoren voor de ontwikkeling van glaucoom, een progressieve optische neuropathie. IOP verlagen is momenteel de enige therapeutische aanpak voor glaucoom. De behandeling is ontworpen om de intraoculaire druk (IOP) te verminderen, hetzij door de productie te verminderen of de afvoer van waterig vocht uit het oog te vergroten. Afhankelijk van het type glaucoom kunnen medicijnen, een operatie of een combinatie van beide worden gebruikt. Bij de meeste patiënten met glaucoom kan de intraoculaire druk worden verlaagd door verschillende medicijnen te gebruiken, voornamelijk in de vorm van druppels op het oogoppervlak.

Prostaglandin-analogen: bijwerkingen en interacties

Selectieve prostanoïde FP-receptor (gevoelig voor prostaglandine F) agonisten werden in 1996 algemeen verkrijgbaar als oogdruppels voor de behandeling van glaucoom. Deze omvatten latanoprost (Xalatan), bimatoprost (Lumigan), travoprost (Travatan en Travatan-Z), unoprostone (Rescula) en tafluprost (Zioptan). De prostanoïde groep oogdruppels is het meest gebruikte eerstelijnsmedicijn voor de behandeling van glaucoom. Latanoprost is momenteel beschikbaar in een generieke vorm.

Hoe prostaglandinen / prostanoïden werken : deze medicijnen, toegediend als oogdruppels, hebben een effect op het waterige afvoersysteem in het oog om de waterige uitstroom te verhogen, wat op zijn beurt de intraoculaire druk (IOP) verlaagt.

Wie moet deze medicijnen niet gebruiken :

• Mensen allergisch voor prostaglandine oogdruppels
• Mensen met ontsteking (zwelling) van het oog

Gebruik : Deze medicijnen worden gegeven als oogdruppels aan de aangedane ogen.

Interacties tussen geneesmiddelen of voedsel : Oogdruppels die het conserveermiddel thimerosal bevatten, vormen een kristal als ze tegelijkertijd worden toegediend. Wacht minimaal vijf minuten tussen applicaties. Indien toegediend met pilocarpine-oogdruppels, wacht ten minste 10 minuten - bij voorkeur een uur - tussen het aanbrengen van de twee geneesmiddelen.

Bijwerkingen : deze oogdruppels mogen niet worden gebruikt tijdens het dragen van contactlenzen. Een toename van bruin pigment in de iris en geleidelijke veranderingen in oogkleur kunnen optreden. Wimpergroei en pigmentatie kunnen toenemen. De huid op de oogleden en rond de ogen kan donker worden. Variabel verlies van orbitaal vet is gemeld. Overmatig scheuren, oogpijn of korstvorming op het ooglid kunnen optreden. Brandend, stekend gevoel van een vreemd lichaam (iets in het oog), wazig zien en jeuk zijn ook waargenomen.

Bèta-adrenerge blokkers: bijwerkingen en interacties

Bèta-adrenerge blokkers, toegediend als oogdruppels, kwamen eind jaren zeventig beschikbaar en werden snel het meest gebruikte medicijn voor de behandeling van glaucoom. Sinds de komst van de prostaglandinegroep zijn bèta-adrenerge vergrendelingsdruppels de tweede meest gebruikte therapie geworden. Deze groep omvat timolol (Timoptic, Betimol, Istalol), levobunolol (Betagan, AKBeta), betaxolol (Betoptic), carteolol (Ocupress) en metipranolol (OptiPranolol). Timolol is momenteel beschikbaar in een generieke vorm.

Hoe bètablokkers werken : deze medicijnen verlagen de intraoculaire druk door de hoeveelheid geproduceerde waterige humor te verminderen.

De meeste adrenerge bètablokkers zijn niet-selectief en blokkeren zowel de bèta-1- als bèta-2-receptoren. Een niet-selectieve blokkeerder remt zowel de hartspier als de opening van de luchtwegen van de longen. Deze zijn daarom gecontra-indiceerd bij patiënten met astma, emfyseem, chronische obstructieve longziekte (COPD), bradycardie (lage hartslag) en congestief hartfalen. Betaxolol (Betoptisch) is een selectieve beta-1-receptorantagonist. Het werkingsmechanisme is vergelijkbaar met timolol, maar omdat het een selectieve bètablokker is, wordt het beter verdragen bij patiënten met longziekte dan timolol.

Wie moet deze medicijnen niet gebruiken :

• Mensen die allergisch zijn voor bètablokkers of sulfieten
• Mensen met astma of chronische obstructieve longziekte
• Mensen met ernstig hartfalen
• Mensen met gevaarlijk abnormale hartritmes

Gebruik : deze medicijnen worden toegediend als oogdruppels aan de aangedane ogen.

Geneesmiddel- of voedselinteracties : Oculaire bètablokkers kunnen additieve effecten hebben bij gebruik met orale bètablokkers. Additieve effecten treden op bij gebruik met andere geneesmiddelen die de intraoculaire druk verlagen.

Bijwerkingen : Bètablokkers kunnen sulfieten bevatten, die allergische reacties kunnen veroorzaken. Zelden kan het gebruik verergeren of symptomen veroorzaken die op dezelfde manier worden waargenomen bij oraal toegediende bètablokkers, zoals hartstoornissen (abnormaal hartritme, hartaanval of hartfalen), astma, chronische obstructieve longziekte, impotentie of mentale veranderingen (vooral bij ouderen) personen).

Herken deze veel voorkomende oogaandoeningen

Alfa-agonisten: bijwerkingen en interacties

Alfa-agonisten kwamen in de jaren negentig beschikbaar en worden tegenwoordig gebruikt als derdelijnsgeneesmiddelen, waarbij prostanoïden de eerste lijn zijn en bètablokkers de tweede lijn. Deze omvatten verschillende formuleringen van brimonidine (Alphagan, Alphagan-P).

Alfa-agonisten werken zowel om de productie van vloeistof te verminderen als om de drainage te verhogen. Alphagan P heeft een puur conserveermiddel dat wordt afgebroken tot natuurlijke traancomponenten en kan effectiever zijn voor mensen die allergische reacties hebben op conserveermiddelen in andere oogdruppels. Brimonidine is momenteel beschikbaar in een generieke vorm.

Wie moet deze medicijnen niet gebruiken :

• Mensen die allergisch zijn voor alfa-adrenerge agonisten

Gebruik : Deze medicijnen worden gegeven als oogdruppels aan de aangedane ogen.

Bijwerkingen : deze oogdruppels mogen niet worden gebruikt tijdens het dragen van contactlenzen. Lokale allergische reacties komen vaak voor, gekenmerkt door roodheid van de ogen en jeuk van de ogen. Overmatig scheuren, oogpijn of korstvorming op het ooglid kunnen optreden. Brandend, stekend gevoel van een vreemd lichaam (iets in het oog), wazig zien en jeuk zijn ook waargenomen.

Andere adrenerge middelen: bijwerkingen en interacties

Andere adrenerge middelen kwamen beschikbaar in de jaren 1960 en worden tegenwoordig zelden gebruikt, omdat ze grotendeels zijn vervangen door alfa-adrenerge agonisten. Deze medicijnen verlagen de intraoculaire druk door de hoeveelheid geproduceerde waterige humor te verminderen en verminderen ook de weerstand tegen uitstroom van waterige humor. Deze klasse oogdruppels omvat epinefrine (Eppy, Eppy-N) en dipivefrin (AKPro, Propine). Adrenergica kunnen zwelling van de macula (het middelste deel van het netvlies) en oogirritatie veroorzaken. Ze kunnen bij langdurig gebruik ook zwarte afzettingen van de binnenkant van de deksels veroorzaken.

Deze geneesmiddelen mogen niet worden gebruikt door personen die allergisch zijn voor adrenerge oogdruppels.

Koolzuuranhydraseremmers: bijwerkingen en interacties

Koolzuuranhydraseremmers werden aanvankelijk ontwikkeld als middelen om hoge bloeddruk (hypertensie) te behandelen, maar bleken vervolgens ook de intraoculaire druk te verlagen. Ze verminderen de werking van een enzym genaamd koolzuuranhydrase, dat nodig is voor de productie van waterige vloeistof. De koolzuuranhydraseremmers omvatten de orale middelen acetazolamide (Diamox) en methazolamide (Neptazane, GlaucTabs) en de oogdruppels brinzolamide (Azopt) en dorzolamide (Trusopt). De pillen worden tegenwoordig zelden gebruikt voor de behandeling van glaucoom of hypertensie, maar zijn effectief bij de behandeling van hoogteziekte. De druppels worden momenteel gebruikt als vierde-lijnstherapie bij glaucoom en worden vaak gebruikt in combinatie met andere glaucoomdruppels.

Wie moet deze medicijnen niet gebruiken :

• Mensen die allergisch zijn voor koolzuuranhydraseremmers of sulfonamiden
• Mensen met lever- of nierziekten
• Mensen met ernstige longobstructie
• Mensen met onvoldoende bijnierfunctie

Gebruik : Deze medicijnen worden intraveneus toegediend als oogdruppels, pillen en voor glaucoom.

Interacties tussen geneesmiddelen of voedsel : Bij systemische toediening, zoals met pillen of injecties, kunnen koolzuuranhydraseremmers de therapeutische niveaus van lithium verlagen en de eliminatie van amfetaminen, kinidine, fenobarbital of aspirine door het lichaam veranderen.

Bijwerkingen : Personen met een leveraandoening kunnen comateus worden met orale toediening. Oogdruppels kunnen irritatie van de oogleden veroorzaken.

Miotica: bijwerkingen en interacties

Miotica zijn oogdruppels die het parasympathische zenuwstelsel stimuleren waardoor de pupil van het oog kleiner wordt. Ze verminderen de intraoculaire druk door de uitstroom van oogvloeistoffen uit het oog te vergroten en ze worden meestal gebruikt om hoekglaasje om te keren of hoeksluiting in ogen met nauwe kamerhoeken te voorkomen. Pilocarpine (een van de miotica) wordt al bijna 150 jaar gebruikt voor de behandeling van glaucoom. Het wordt tegenwoordig zelden gebruikt om openhoekglaucoom te behandelen.

Miotische druppels omvatten pilocarpine (Ocusert Pilo-40, Pilocar, Pilagan, Piloptic, Pilostat), carbachol (Carbastat, Carboptic, Isopto Carbachol, Miochol en Miostat Intraocular) en echothiophate jodide ofthalmic (Phospholine Jodide).

Wie moet deze medicijnen niet gebruiken :

• Mensen allergisch voor pilocarpine
• Mensen met ontsteking (zwelling) van het oog

Geneesmiddel- of voedselinteracties : wacht bij toediening met prostaglandine-oogdruppels minstens 10 minuten - bij voorkeur een uur - tussen het aanbrengen van de twee geneesmiddelen.

Bijwerkingen : Miotica moeten met voorzichtigheid worden gebruikt bij personen met cornea-abrasie (s) en bij personen met een voorgeschiedenis van netvliesloslating.

Hyperosmotica: bijwerkingen en interacties

Hyperosmotica zijn vloeistoffen op suikerbasis die bedoeld zijn om via de mond te worden ingenomen. Hyperosmotica worden gebruikt bij de behandeling van glaucoom met acute aanvangssluiting. De effecten duren slechts zes tot acht uur, dus ze zijn niet voor langdurig gebruik. Hyperosmotica omvatten mannitol (Osmitrol), glycerine (Osmoglyn) en isosorbide (Ismotic).

Wie moet deze medicijnen niet gebruiken :

• Mensen allergisch voor hyperosmotica
• Mensen met ernstige nierziekte
• Mensen met ernstige uitdroging
• Mensen met longoedeem
• Mensen met ernstige hartziekten
• Mensen met diabetes

Gebruik : deze geneesmiddelen worden oraal toegediend of kunnen intraveneus worden toegediend om hoge verhogingen van de oogdruk snel te corrigeren.

Interacties tussen geneesmiddelen of voedsel : Hyperosmotica kunnen de lithiumspiegel verlagen.

Bijwerkingen : Hyperosmotica moeten met voorzichtigheid worden gebruikt bij mensen met ziekten die zijn verergerd door zoutretentie.

Veel patiënten met glaucoom hebben meer dan één type medicatie nodig voor een adequate controle van hun glaucoom. Gecombineerde oogdruppels kunnen een alternatief bieden voor patiënten die meer dan één type nodig hebben. Naast het gemak van het gebruik van één pipet in plaats van twee, kan er ook een financieel voordeel zijn, afhankelijk van het verzekeringsplan. Cosopt is een combinatie van een bètablokker (timolol) en een koolzuuranhydraseremmer (Dorzolamide). Combigan combineert een alfa-agonist (brimonidine) met een bètablokker (timolol). Simbrinza combineert een alfa-agonist (brimonidine) met een koolzuuranhydraseremmer (Brinzolamide). Combinaties van prostaglandine-analogen en bèta-adrenerge blokkers zijn al jaren in Europa beschikbaar, maar hebben in de Verenigde Staten geen goedkeuring van de FDA gekregen.

Er worden momenteel enkele nieuwe medicijnklassen getest voor de vermindering van intraoculaire druk in glaucoom. De resultaten van klinische proeven zullen binnenkort worden beoordeeld door de FDA.

Latanoprostene bunod (Vesneo) is een potentieel medicijn voor glaucoom dat een stikstofmonoxide afgevende molecule combineert met een prostaglandine-analoog. Rhopressa is een rho-kinase (ROCK) -remmer die de intraoculaire druk kan verminderen door het afvoersysteem van het water te ontspannen. Andere ROCK-remmers zijn goedgekeurd in Japan, maar het gebruik ervan is enigszins beperkt door de bijwerking van roodheid van het oog. Trabodenoson is de eerste van een nieuwe klasse verbindingen die selectieve adenosinemimetica worden genoemd. Deze lijken tot op heden minimale bijwerkingen te hebben in klinische onderzoeken.

Een aantal geneesmiddelen, zowel oraal als in druppelvorm, is onderzocht om de optische zenuw te beschermen tegen schade door verhoogde druk in glaucoom. Dergelijke "neurobeschermende" middelen zullen, indien effectief en goedgekeurd, een geheel andere manier bieden om visueel verlies door glaucoom te voorkomen.