Resultaten urineonderzoek, interpretatie & normale waarden

Wat is urineonderzoek?

Urineonderzoek (UA) betekent eenvoudig analyse van urine. Dit is een zeer vaak geordende test die wordt uitgevoerd in veel klinische omgevingen, zoals artsenpraktijken, ziekenhuizen, klinieken, spoedeisende hulpafdelingen en poliklinieken. Urineonderzoek is een eenvoudige test die belangrijke klinische informatie kan verschaffen, een snelle doorlooptijd heeft en ook kosteneffectief is.

Waarom wordt een urineonderzoek beschouwd als een diagnostische en screeningtest?

Urineonderzoek is een zeer nuttige test bij de diagnose van en screening op vele ziekten en aandoeningen.

Resultaten van een urineonderzoek kunnen nuttig zijn bij:

• diagnose van urineweginfecties (UTI's),
• het diagnosticeren van nierstenen,
• screening en evaluatie van vele soorten nierziekten, en
• diagnose en monitoring van de progressie zoals diabetes mellitus en hoge bloeddruk (hypertensie).

Wat is de urineonderzoeksprocedure?

De urinalysetest omvat het verzamelen van een urinemonster in een monsterbeker. De juiste verzameling van een monster is erg belangrijk om besmetting van urine te voorkomen.

De verzameltechniek is verschillend voor mannen en vrouwen. Alcoholdoekjes moeten worden vermeden, omdat deze het gebied kunnen irriteren.

• Voor mannen moet de opening van de urethra (punt van de penis) worden schoongeveegd met een reinigingsdoekje voordat met het verzamelen wordt begonnen.
• Bij vrouwen moet het gebied rond de urethra ook worden schoongeveegd met een reinigingsdoekje. De vrouw verspreidt vervolgens de schaamlippen van de externe geslachtsorganen en veegt van voren naar achteren.
• Nadat de urethra op de juiste manier is gereinigd, kan de verzameling beginnen met het weggooien van de eerste stroom urine in het toilet.
• Vervolgens kan 10-15 milliliter (ml) urine worden verzameld in de meegeleverde steriele monsterbeker door rechtstreeks in de beker te urineren.
• Zodra een voldoende hoeveelheid is verzameld, moet de resterende urine in het toilet worden geleegd.

Deze techniek wordt de mid-stream schone vangst-urinemonsterverzameling genoemd.

Andere verzamelmethoden kunnen nodig zijn, afhankelijk van de specifieke situatie. Vaak kunnen in het ziekenhuis opgenomen patiënten een urinekatheter (Foley-katheter) in de blaas plaatsen die de urine rechtstreeks uit de blaas in een zak afvoert. Het verplegend personeel verzamelt eenvoudig de urine uit de opvangzak in de steriele beker. Monsters kunnen worden verzameld van baby's en peuters die nog niet zindelijk zijn door een kleine opvangzak met een pleister van het verbandtype aan de externe genitale regio te bevestigen.

Het verzamelde urinemonster moet snel (binnen 1-2 uur) na verzameling worden geanalyseerd. Als dit niet mogelijk is, kan het monster worden gekoeld.

Wat is macroscopische urineonderzoek?

De term macroscopisch verwijst naar waarnemingen die met het blote oog zichtbaar zijn en geen onderzoek onder een microscoop vereisen. Macroscopische analyse van de urine wordt gedaan door het fysieke uiterlijk van de urine te inspecteren. Normale urine is lichtgeel en helder. Macroscopische urineonderzoek noteert de hoeveelheid, kleur en helderheid van de urine, evenals alle andere zichtbare kenmerken van de urine, zoals de aanwezigheid van bloed of bloedstolsels, neerslagen of sedimenten.

De informatie uit de macroscopische urineonderzoek kan belangrijke aanwijzingen geven voor de arts die de test uitvoert. Een normaal urinemonster kan worden gerapporteerd als helder en geel zonder enige bewolking.

• Duidelijke afwijkingen in kleur, helderheid en bewolking kunnen wijzen op aandoeningen zoals:
  • uitdroging,
  • infectie,
  • leverziekte, of
  • spierafbraak (rabdomyolyse).
• Bepaalde medicijnen kunnen de kleur van urine veranderen.
• Zichtbaar bloed in de urine (grove hematurie) kan wijzen op een niersteen of meer ernstige oorzaken zoals kanker van de urinewegen.
• Schuimende urine kan wijzen op de aanwezigheid van proteïne in de urine (proteïnurie) vanwege bepaalde nieraandoeningen die proteïne uit de nier morsen uit circulerend bloed (nefrotisch syndroom).
• Een peilstoktest wordt meestal uitgevoerd op het urinemonster om te controleren op:
  • glucose (suiker) in de urine,
  • keton in de urine (metabolisch afvalproduct),
  • bloed in de urine (gedetecteerd als hemoglobine in de urine),
  • leukocytenesterase (suggereert witte bloedcellen in de urine),
  • nitrieten (bewijs van bacteriën in de urine),
  • bilirubine en
  • urobilinogeen in de urine (gerelateerd aan een verhoogd bilirubinegehalte, wat een mogelijke leverziekte of afbraak van rode bloedcellen in het lichaam aangeeft).

De kleurverandering in elk van de vierkanten op de peilstok betekent een specifieke afwijking in de urine die wordt weergegeven door die specifieke kleur. Als er geen afwijkingen in de urine zijn, behouden de vierkanten hun oorspronkelijke kleur. De kleurveranderingen kunnen enkele seconden tot enkele minuten duren. De interpretatie van de urineonderzoek door een peilstok wordt eenvoudig gedaan door de kleuren op de stok te vergelijken met de referentiekleurveranderingen die direct beschikbaar zijn op de doos van de peilstok.

Wat zijn de voor- en nadelen van de peilstoktest?

Het belangrijkste voordeel van de urinepeilstoktest is dat het een gemakkelijke en snelle test is. De resultaten worden meestal binnen enkele minuten na het verzamelen van het monster bepaald. Daarom is het erg handig in instellingen zoals spoedeisende hulp, dringende zorginstellingen of de spreekkamer. Het is ook zeer kosteneffectief en vereist geen speciale training om de test uit te voeren.

De peilstok is echter mogelijk niet erg nauwkeurig omdat de kleurwijzigingen erg tijdgevoelig zijn. Als de peilstok bijvoorbeeld niet onmiddellijk wordt geanalyseerd terwijl deze uit het urinemonster wordt genomen, kunnen de kleurveranderingen onnauwkeurig zijn na meer dan een paar minuten blootstelling aan urine. De informatie die urine-peilstok biedt, kan ook beperkt zijn, omdat het over het algemeen een kwalitatieve en geen kwantitatieve test is. De peilstoktest wordt als een screeningstest beschouwd en positieve resultaten moeten worden bevestigd met meer definitieve testen.

Wat is microscopische urineonderzoek?

Microscopische urineonderzoek verwijst naar de analyse van urine onder de microscoop. Het vereist een eenvoudige lichtmicroscoop en wordt gedaan door artsen of getrainde technici. De resultaten van microscopische urineonderzoek zijn over het algemeen meer kwantitatief in termen van witte bloedcellen of rode bloedcellen in de urine, de aanwezigheid van bacteriën in de urine en de hoeveelheid celresten in de urine.

Wat is de microscopische urineonderzoeksprocedure?

Microscopische urineonderzoek houdt in dat een paar milliliter van het verzamelde urinemonster in een speciale reageerbuis met een dop wordt geplaatst. De reageerbuis wordt vervolgens gedurende enkele minuten gecentrifugeerd (gecentrifugeerd). Het vloeibare deel van de urine bovenop (de bovenstaande vloeistof) wordt weggegooid met slechts een druppel of twee in de buis. Het vaste gedeelte aan de onderkant van de buis (urinesediment) wordt vervolgens voorzichtig gemengd met de enkele druppels vloeibare urine die erop blijven zitten. Een druppel van dit mengsel wordt vervolgens met behulp van een kleine pipet op een dunne glasplaat overgebracht en onder de microscoop geanalyseerd.

Het urinesediment wordt geanalyseerd om te zoeken naar witte bloedcellen, rode bloedcellen, epitheelcellen (cellen langs de urethra of blaas) en bacteriën in de urine. Onder de microscoop wordt meestal een schatting van het aantal van deze componenten beoordeeld en gerapporteerd. De hoeveelheid van deze cellen kan aanvullende klinische informatie opleveren.

Andere nuttige informatie gedetecteerd door de microscopische urineonderzoek is de evaluatie van cellulaire elementen in de urine. Deze cellulaire elementen kunnen afval uit de niercellen vertegenwoordigen als gevolg van letsel, ontsteking of infectie van de nieren, en worden meestal gevormd in buisachtige structuren die casts worden genoemd. Er zijn veel verschillende soorten afgietsels die kunnen worden gedetecteerd in de urine, die elk wijzen op bepaalde mogelijke nieraandoeningen.

Soms zijn kristallen te zien in de urine onder de microscoop. Kleine hoeveelheden kristallen in de urine kunnen normaal zijn bij gezonde mensen. Sommige niet-specifieke kristallen kunnen in de urine worden waargenomen als het urinemonster niet vers wordt geanalyseerd (binnen 1-2 uur), op een koude temperatuur wordt gehouden of uit zure urine (lage pH). In andere gevallen kunnen specifieke kristallen in urine (crystalluria) worden gedetecteerd als gevolg van verschillende soorten nierstenen. Sommige antibiotica en antivirale geneesmiddelen kunnen ook kristalvorming in urine bevorderen.

Wat worden cellen gedetecteerd door urineonderzoek?

Sommige van de cellen die tijdens een urineonderzoek worden gedetecteerd, zijn epitheelcellen, rode bloedcellen en witte bloedcellen. Epitheelcellen zijn de cellen langs vele structuren in het lichaam, zoals de urethra, blaas, urineleiders, vagina of huid. De aanwezigheid van epitheelcellen in de urine kan verontreiniging van het monster vertegenwoordigen; deze cellen in de urine kunnen echter ook worden geassocieerd met een ontsteking of infectie van de urethra of blaas.

Met microscopische analyse kan het aantal cellen in de urine worden geschat en wordt het aantal cellen (witte bloedcellen, rode bloedcellen, epitheelcellen en bacteriën) in de urine gerapporteerd als het aantal cellen gezien in een hoog vermogen veld (aantal cellen bekeken in één veld onder de hoogste vergroting van de microscooplens).

Wat betekenen rode bloedcellen in de urine?

De aanwezigheid van intacte rode bloedcellen in de urine betekent meestal een bron van bloedverlies in het onderste deel van de urinewegen (urethra, blaas, urineleiders). Bloed in de urine kan zichtbaar zijn met het blote oog (grove hematurie) of alleen onder de microscoop (microscopische hematurie). Bruto hematurie kan verband houden met trauma aan de urinewegen, nierstenen, nierkanker, blaastumoren of bloeding.

Microscopische hematurie (rode bloedcellen werden alleen onder een microscoop gezien) kan wijzen op een infectie in de lagere urinewegen of een niersteen. Soms kunnen rode bloedcellen worden gezien in de vorm van afgietsels van rode bloedcellen, en dit wijst meestal op de nier als de bron, zoals een ontsteking van de nier (glomerulonefritis).

Wat betekenen witte bloedcellen in de urine?

Witte bloedcellen (of leukocyten) in de urine kunnen worden gedetecteerd bij de microscopische analyse van urine. Over het algemeen is de aanwezigheid van deze cellen in de urine verdacht voor een urineweginfectie (UTI). Ander ondersteunend bewijs van een UTI kan zijn: bacteriën in de urine, leukocytenesterase en nitriet op de peilstok en klinisch bewijs van urineweginfectie.